Um berço de pedra (Cena I) by Newton Moreno in Greek

Φωτογραφία του Marcos Frutig από παράσταση
του έργου Um berço de pedra [Κούνια από πέτρα]

 

Κούνια από Πέτρα

του Newton Moreno

Μετάφραση: Μάριος Χατζηπροκοπίου
Επιμέλεια μετάφρασης: Άλκηστη Ευθυμίου

 

Σπαράγματα μητρότητας, λείψανα παιδικής ηλικίας

Θεατρικό έργο σε πέντε σκηνές

 

Σκηνή Πρώτη. Παρτέρι. (Ο γιος που δε με άφησαν να θάψω.)

 

Κάθε μητρότητα είναι θυσία.

Joseph Campbell

 

ΓΥΝΑΙΚΑ
Σε ένα μαιευτήριο, μια μητέρα ούρλιαζε την ώρα της γέννας. Ούρλιαζε γιατί δεν ήθελε να γεννήσει. Έβαζε τα χέρια στην κοιλιά, εμποδίζοντας το μωρό να γεννηθεί. Όταν ο γιος έβγαζε το κεφαλάκι, η μητέρα το πίεζε σπρώχνοντάς το μες στη σάρκα της. Μούγκριζε, τρομάζοντας τις άλλες εγκύους. Οι γιατροί χρειάστηκε να τη δέσουν στο κρεβάτι. «Γύρνα!» Διάταζε το γιο. «Μείνε». Πρόσταζε με όλο και περισσότερη μανία. Όλοι οι εν υπηρεσία  εργαζόμενοι κινητοποιήθηκαν για να τη συγκρατήσουν. Μονομάχησαν με τη μητέρα αυτή για ώρες. Μια δύναμη ασυνήθιστη ήθελε να κρατήσει το μωρό μέσα της. Και απειλούσε πως, αν το παιδί γεννιόταν, εκείνη θα το σκότωνε και θα το έθαβε στη μήτρα της για να μη βγει ποτέ πια από εκεί. (Παύση) Λεν πως το έκανε, εβδομάδες αργότερα, προσπαθώντας να το επιστρέψει στη μήτρα της. (Παύση) Γιατί;

 

ΠΑΡΤΕΡΙ

ΚΥΡΙΑ 1
Το ξημέρωμα σταλάζει σιωπηλά, σκοντάφτοντας σε πνιχτούς λυγμούς. Η απόσταση καβαλάει το στήθος όπως ένας μουγκός που προσπαθεί να ουρλιάξει. Το ρολόι μουλιάζει τα μάτια του χρόνου, μια θύελλα θα ξεσπάσει σε δευτερόλεπτα. Ανοίγει στο σώμα μια ραγισματιά που πάει μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου και δε φτάνει ως εσένα.

ΚΥΡΙΑ 2
Πάνω από εξήντα, περπατά σε ανθισμένο κήπο, ποτίζει ήρεμα τα φυτά. Μέχρι που αντιλαμβάνεται κάτι διαφορετικό στον κήπο της. Σαλαγάει το χώμα, μαζεύει κάτι τσαλαπατημένα λουλούδια.

ΚΥΡΙΑ 2
Θεέ μου, κάποιος πήδησε τον τοίχο και πάτησε πάνω τους. Καλύτερα να δω μήπως λείπει τίποτα.

Εκπλήσσεται όταν η ΚΥΡΙΑ 1 μπαίνει στη σκηνή.

Η ΚΥΡΙΑ 1 παρελαύνει «σχεδόν σε ίλιγγο» μέσα στην αφθονία εκείνου του τόπου. Μέχρι που συναντά την ΚΥΡΙΑ 2. Μελετούν η μια την άλλη για μερικά δευτερόλεπτα. Έχουν σχεδόν την ίδια ηλικία, αλλά η ΚΥΡΙΑ 2 μοιάζει να έχει περισσότερη ισορροπία από την επισκέπτριά της.

ΚΥΡΙΑ 2
Πώς μπήκατε εδώ;

ΚΥΡΙΑ 1
Ο φύλακας με άφησε να μπω.

ΚΥΡΙΑ 2
Δε νομίζω να σας γνωρίζει.

ΚΥΡΙΑ 1
Δε με γνωρίζει, όχι. Αλλά εδώ και πολύ καιρό έρχομαι και γυρεύω έναν άνθρωπο. Πιστεύω πως μπορείτε να με βοηθήσετε.

ΚΥΡΙΑ 2
Ποιον ψάχνετε;

ΚΥΡΙΑ 1
Τον γιο μου. (Μυρίζει ένα λουλούδι και νιώθει ξαφνική δυσφορία)

ΚΥΡΙΑ 2
Καθίστε λίγο.

(Κάθονται σε ένα παγκάκι, τριγυρισμένο από λουλούδια)

ΚΥΡΙΑ 1
Με συγχωρείτε. Με το που τον θυμηθώ, χάνω την ισορροπία μου.

ΚΥΡΙΑ 2
Καταλαβαίνω τι θα πρέπει να σημαίνει να μην ξέρεις πού βρίσκεται ο γιος σου. Εγώ δεν έγινα ποτέ μητέρα. Εντάξει, έχω τα λουλούδια μου, τον κήπο μου, που είναι σήμερα όλη μου η ζωή. Στον κόσμο τον δικό τους, οι γενιές περνάν πιο γρήγορα: μαραίνεται ένα σήμερα, αύριο να ’σου που γεννιέται άλλο. Μερικά όμως είναι τόσο εύθραυστα, τόσο εξαρτημένα από μένα. Αυτά τα πονάω περισσότερο. Μακάρια τα δέντρα των προγόνων που επιζούν μέσα μας.

(Αντιλαμβάνεται πως η ΚΥΡΙΑ 2 είναι νευρική)

Μα δεν καταλαβαίνω πως σας ήρθε η ιδέα ότι μπορώ να σας βοηθήσω να βρείτε τον γιο σας. Μετά τον θάνατο του άντρα μου, εγώ, που ούτε και πριν έπαιρνα τους δρόμους για το τίποτα, σχεδόν δε βγαίνω από το σπίτι.

ΚΥΡΙΑ 1
Αν μπορούσατε να με ακούσετε;

ΚΥΡΙΑ 2
Βεβαίως. Πώς είναι ο γιος σας;

ΚΥΡΙΑ 1 (Σταματά. Πηγαίνει πέρα-δώθε όταν μιλάει για τον γιο.)
Ένα αδύνατο παιδί… με ανοιχτόχρωμα μάτια… πάντοτε αξύριστος… μακριά μαλλιά… Σοβαρός, γεμάτος κατανόηση και γλύκα.

ΚΥΡΙΑ 2
Πόσα χρόνια πάνε που δεν τον έχετε δει;

ΚΥΡΙΑ 1
Πάνε πολλά χρόνια.

ΚΥΡΙΑ 2
Πιθανόν να μην είναι πια παιδί…

ΚΥΡΙΑ 1
Δεν ξέρω γιατί τον περιέγραψα έτσι. Είναι ανώφελο.

ΚΥΡΙΑ 2
Ηρεμήστε, ηρεμήστε. Θέλω να σας βοηθήσω να βρείτε τον γιο σας.

ΚΥΡΙΑ 1
Είναι πολύ δύσκολο να βρω τον τρόπο να μιλήσω γι’ αυτό. (Παύση) Ψάχνω έναν γιο που έχει πεθάνει. Ψάχνω και φοβάμαι μην τον βρω.

ΚΥΡΙΑ 2 (Αμφιβάλλοντας)
Δε νομίζω πως σας καταλαβαίνω.

ΚΥΡΙΑ 1 (Συγκρατώντας τα δάκρυά της)
Ψάχνω και φοβάμαι μην τον βρω εδώ και τόσον καιρό.

ΚΥΡΙΑ 2 (Απότομα απόμακρη)
Τι σας κάνει να πιστεύετε πως ξέρω εγώ κάτι για τον γιο σας;

ΚΥΡΙΑ 1
Είμαι σχεδόν βέβαιη πως ποτέ δεν τον είδατε, ποτέ δεν τον γνωρίσατε… ζωντανό.

ΚΥΡΙΑ 2
Και λοιπόν;

ΚΥΡΙΑ 1 (Βγάζει μια φωτογραφία από την τσάντα της)
Θέλω να δείτε αυτή τη φωτογραφία. Αυτός είναι.

ΚΥΡΙΑ 2 (Παίρνει τη φωτογραφία και τη μελετά ενοχλημένη)

ΚΥΡΙΑ 1
Ήταν μέλος του Επαναστατικού Κινήματος του αντιδικτατορικού αγώνα. Όπως συνέβη με τόσα άλλα μέλη του κινήματος αυτού, εξαφανίστηκαν, το σώμα τους δε βρέθηκε ποτέ.

ΚΥΡΙΑ 2 (Πολύ αναστατωμένη, επιστρέφοντάς της τη φωτογραφία)
Μου είναι όλο και πιο δύσκολο να καταλάβω πώς μπορώ να σας βοηθήσω.

ΚΥΡΙΑ 1 (Ανήσυχη, κρατά το χέρι της ΚΥΡΙΑΣ 2)
Ανήκω σε μια ομάδα μανάδων που δεν έχουν θάψει τα παιδιά τους. Αναζητάμε τα ίχνη των παιδιών μας στα αρχεία της δικτατορίας και της αντίστασης, γυρεύοντας να ανακαλύψουμε τη μοίρα τους για να τα θάψουμε εν ειρήνη.

ΚΥΡΙΑ 2
Με μπερδεύτε όλο και περισσότερο.

ΚΥΡΙΑ 1
Ξέρω ποιος ήταν ο άντρας σου.

ΚΥΡΙΑ 2 (Σηκώνεται και αρχίζει να βαδίζει στον κήπο, ταραγμένη. Η ΚΥΡΙΑ 1 την ακολουθεί.)

ΚΥΡΙΑ 1
Το μοναδικό πράγμα που θέλω είναι ο γιος μου. Δε θέλω φασαρίες, σκάνδαλα, εφημερίδες. Είναι ανάγκη να δείξετε κατανόηση. Ούτε καν τους ειδοποίησα πως θα ερχόμουν ως εδώ.

ΚΥΡΙΑ 2 (Προβληματισμένη)
Να ειδοποιήσετε ποιον; Είναι κανείς άλλος μαζί σας;

ΚΥΡΙΑ 1
Μόνη μου ήρθα. Όταν μου μίλησαν για σας, ζήτησα μερικές ημέρες για να σκεφτώ τι να κάνω και ήρθα να σας μιλήσω.

ΚΥΡΙΑ 2
Πάλι καλά, γιατί έτσι χάσατε μόνο εσείς την ώρα σας. Ούτε εγώ έχω πια τον άντρα μου κι εσείς πρέπει να ξέρετε πολύ καλά πώς τον έχασα.

ΚΥΡΙΑ 1
Όμως εσείς μπορέσατε να τον θάψετε!

ΚΥΡΙΑ 2
Με μια πιστολιά καταμεσής του στήθους από ένα τυχάρπαστο κομμούνι. Ποιος ξέρει αν δεν ήταν ο δικός σας γιος;

ΚΥΡΙΑ 1
Δεν ήταν. Ήταν ήδη νεκρός την εποχή εκείνη. Αγνοούμενος. Τον είχε καταπιεί ο ίσκιος ανθρώπων σαν τον άντρα σας. Σας παρακαλώ, είναι ανάγκη έστω να προσπαθήσω να τον βρω. Έχω αυτό το δικαίωμα.

ΚΥΡΙΑ 2 (Εκρήγνυται, νευρική)
Να προσπαθήσετε τι πράγμα, κυρία μου; Δεν ξέρω τίποτα για το παιδί σας, δεν μπλέχτηκα στις δουλειές του συζύγου μου. Ούτε εγώ ξέρω πού τον έθαψαν…

ΚΥΡΙΑ 1
Ξέρω όμως εγώ.

ΚΥΡΙΑ 2 (Δείχνοντας το δρόμο)
Πολύ ωραία. Εμπρός λοιπόν να τον ψάξετε.

ΚΥΡΙΑ 1 (κλαίγοντας)
Ήρθα. (Η ΚΥΡΙΑ 2 σταματάει) Σύμφωνα με το κίνημα αναζήτησης αγνοουμένων… μερικά σώματα τα έφεραν εδώ… και τα έθαψαν στα βάθη αυτού του σπιτιού… παράνομα.

ΚΥΡΙΑ 2 (Δύσπιστη)
Τα έχετε χαμένα.

ΚΥΡΙΑ 1
Μπορεί. Από τη μέρα που μου πήραν το παιδί μου.

ΚΥΡΙΑ 2
Θα μου το είχε πει ο άντρας μου… Πάντα ερχόμασταν να περάσουμε το καλοκαίρι σε αυτό το σπίτι… Είναι κληρονομιά του πατέρα μου… Εδώ γεννήθηκα.

ΚΥΡΙΑ 1
Έκαναν έρευνες, εντόπισαν τα ίχνη σε όλα τα σπίτια φίλων, συγγενών, και μάζεψαν διάφορες μαρτυρίες από πρώην υπαλλήλους που βοήθησαν στην ταφή. Οι ημερομηνίες είναι οι πιο κοντινές… στην εξαφάνιση…. του παιδιού μου.

ΚΥΡΙΑ 2 (Δύσπιστη, μετά ειρωνική)
Ένας κήπος από…;

ΚΥΡΙΑ 1
Σας παρακαλώ.

ΚΥΡΙΑ 2 (Γελάει)
Είστε πέρα για πέρα ανισόρροπη. Θέλετε να με κάνετε να πιστέψω πως εδώ και τόσα χρόνια πότιζα τον κήπο ενός φονιά, πως πέρασα όλα αυτά τα απογεύματα πάνω από τα κόκαλα αυτών των τεράτων, πως τα λουλούδια μου τράφηκαν απ’ τη σάρκα…

(Η ΚΥΡΙΑ 1 αρχίζει να περπατάει ανάμεσα στα λουλούδια) Πού πάτε;

ΚΥΡΙΑ 1
Ήρθα για να τον βρω, δε φεύγω από εδώ μέσα παρά μονάχα μαζί του.

ΚΥΡΙΑ 1 (Βρίσκει στη μέση του κήπου μια ταφόπλακα, μια πέτρα με απλή επιγραφή)

ΚΥΡΙΑ 1
Τι είναι αυτό;

ΚΥΡΙΑ 2
Αφήστε το.

ΚΥΡΙΑ 1
Είναι αυτός; Ο γιος μου;

ΚΥΡΙΑ 1 (Θέλει να πλησιάσει, η ΚΥΡΙΑ 2 την απομακρύνει)

ΚΥΡΙΑ 2
Όχι! Αυτός είναι ο άντρας μου.

ΚΥΡΙΑ 2 (Γραπώνεται από την ταφόπλακα)

ΚΥΡΙΑ 2
Εδώ τον έθαψα τον άντρα μου. Για να τον έχω πλάι μου και να τον φροντίζω όλη μέρα. Αυτά εδώ τα λουλούδια είναι τα γράμματα που του γράφω. Του μιλάω μέσα από αυτά. Με κάθε σπόρο του μηνάω τη νοσταλγία μου. Αφουγκράζομαι τα φύλλα, με την ελπίδα να μου φέρουν μήνυμά του. Το άρωμά του. Τίποτα όμως. Πονάω που ο άντρας μου δεν ξαναγεννιέται από αυτά τα φυτά που ζουν μαζί του. Προσεύχομαι για να γυρίσει πίσω. Εάν ποτίζω αυτό το παρτέρι με όλο το νερό της νοσταλγίας μου είναι για να γυρίσει πίσω. Ο άντρας μου. Όλα ήταν πιο καλά με αυτόν εδώ. Όλα είχαν περισσότερη τάξη. Όλα ήταν πιο εύκολα, άκουγα μόνο μια φωνή, δεν είχε τόση φασαρία. Πόσο μου λείπει η φωνή του να διαφεντεύει τις μέρες μου… Σήμερα πάνε όλοι σαν χαμένοι, ζαλισμένοι, νεκροζώντανοι, χωρίς να ξέρουν ποιον να ακολουθήσουν. Ο καθείς έχει γνώμη, ο καθείς ξέρει ποιο είναι το καλύτερο. Αυτή η θορυβώδης, κουραστική, καθυστερημένη δημοκρατία.

Σκάστε! Σκασμός!!

(Παύση)

Ήξεραν να σωπαίνουν. Μου λείπει εκείνη η σιωπή. Οι άνθρωποι πέθαιναν ήσυχοι. Το αίμα που χυνόταν δεν λέρωνε, δεν είχε χρώμα, ούτε φαινόταν. Ήσυχος, ο κόσμος ήταν δυνατός. Ανεπαίσθητος σεισμός, υποβρύχια πυρκαγιά, ελεγχόμενη αποκάλυψη. Εσείς τον αποκαλείτε τέρας. Ο γιος σας θα πρέπει να τον αποκαλούσε τέρας. Εγώ πασχίζω για να βγει από τη λάσπη αυτό το «τέρας». Βρώμικος από ρίζες, βούρκο, σκουλήκια, και να ξαναγεννηθεί. Γιατί το τέρας ήταν η γαλήνη μου. Κι εγώ φύτεψα τον άντρα μου στο πλευρό μου. Και έρχεστε εσείς Αν το ήξερα δε θα την είχα αγγίξει καν αυτή τη γη.

(Προς τον τάφο)

Γιατί δε με ειδοποίησες; Αναστατώνομαι και μόνο με τη σκέψη: έζησα μαζί με αυτά τα υπόγεια ζώα για δεκαετίες, χωρίς ποτέ μου να μπορέσω να τα συγχωρήσω: ήταν εδώ και με άκουγαν, με κοροϊδεύαν, με περιγελούσαν… και, ακόμη χειρότερα, ζούσαν μαζί σου… (Γυρνάει ψάχνοντας την ΚΥΡΙΑ 1. Βρίσκονται ανάμεσα στα λουλούδια. Τη βρίσκει στο έδαφος, να σκάβει το χώμα, να ξεριζώνει τα λουλούδια.) Μην τολμήσετε! (Ουρλιάζει) Μην πατήσετε τα λουλούδια μου.

ΚΥΡΙΑ 1 (Ουρλιάζει)
Ποδοπατάτε εδώ και χρόνια αυτό που μου ανήκει.

Παλεύουν άγρια. Πέφτουν στο έδαφος, κυλιούνται ανάμεσα στα λουλούδια. Μάχη. Η ΚΥΡΙΑ 1 συνεχίζει να σκάβει. Προβάλλει ένα απομεινάρι από ανθρώπινα κόκαλα. Τώρα παραλύουν και οι δυο. Απομακρύνονται κουρασμένες μετά τη μάχη. Σέρνονται η μια μακριά από την άλλη. Παρατηρούν τα κόκαλα. Και οι δυο εκστατικές.

ΚΥΡΙΑ 2
Οπότε είναι αλήθεια, αυτό που λέτε; (Παύση) Φύγετε από δω. Γιατί ήρθατε;

ΚΥΡΙΑ 1
Ήρθα μονάχα για να πάρω πίσω αυτό που μου ανήκει.

ΚΥΡΙΑ 2
Καλυμμένη από λουλούδια, «στολισμένη» στα μαλλιά, στα ρούχα, βρώμικη από χώμα και χορτάρι. Γραπώνεται από την ταφόπλακα του άντρα της.

ΚΥΡΙΑ 1
Μαζεύει μερικά λουλούδια, φτιάχνοντας μια ωραία «ανθοδέσμη» και τα τακτοποιεί κοντά στα κόκαλα. Κλαίει. Αφήνει επίσης τη φωτογραφία του γιου σαν να κάνει μια σύντομη αγρυπνία ή ταφική τελετή. Φτιάχνει την «ταφόπλακα» του γιου γύρω από τα κόκαλα.

ΚΥΡΙΑ 1
Από εδώ και πέρα, γιε μου, θα μείνω βουβή μέχρι τον τάφο μου. Γιατί τους πιο μεγάλους πόνους μπορεί να τους εκφράσει μονάχα η σιωπή.

Στο τέλος φυλάει λίγο χώμα στην τσάντα, σαν να ήθελε να πάρει τον γιο της μαζί.

Φως στις δύο ταφόπλακες.

 

[…]

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΚΥΡΙΑ 1
Μερικές κραυγές μόνο η σιωπή μπορεί να τις εκφράσει. Από τώρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.
Μερικοί πόνοι μόνο στη σιωπή χωράν.
Γιατί τους πιο μεγάλους πόνους μόνο η σιωπή μπορεί να τους εκφράσει.
Το πιο μεγάλο πένθος είναι να ντύνεις τις λέξεις με αιώνια σιωπή. Από εδώ και πέρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.
Το πιο μεγάλο πένθος ντύνεται τις λέξεις μιας αιώνιας σιωπής. Από εδώ και πέρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.
Το πιο μεγάλο πένθος ντύνεται τις λέξεις μιας αιώνιας και σιωπηλής νύχτας (μιας αιώνιας σιωπής). Από εδώ και πέρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.
Οι λέξεις θα μείνουν θαμμένες στο σεντούκι του πένθους μου. Από εδώ και πέρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.
Το πιο μεγάλο πένθος ντύνεται τις λέξεις μιας νύχτας αιώνιας σαν τη σιωπή. Από εδώ και πέρα, γιε μου, μένω βουβή μέχρι τον τάφο μου.